Praca na czarno. Czy jest to zgodne z prawem? Jak walczyć z pracą na czarno?

Praca na czarno niegdyś była bardzo popularna. Dzisiaj mogłoby się wydawać, że nie jest to powszechny zabieg stosowany przez pracodawców, jednak nie zawsze tak jest. Praca na czarno nie oznacza tylko pracy bez jakiejkolwiek umowy. Musimy jednak pamiętać o tym, że praca na czarno jest pracą nielegalną.

Co to znaczy praca na czarno?

Na początek musimy zapoznać się z terminem pracy na czarno. Tak zwaną szarą strefę na rynku pracy tworzą osoby pracujące bez zawarcia stosunku pracy. Oznacza to, że osoby podejmują pracę zarobkową bez podpisania jakiejkolwiek umowy. Jest to zazwyczaj równoznaczne  z tym, że pracodawcy nie zgłaszają stosunku pracy do urzędów. Najczęściej z pracą na czarno mogą spotkać się osoby, które:

• są bezrobotne,
• mają niskie kwalifikacje,
• mają problem z utrzymaniem stałego zatrudnienia,
• osoby zatrudnione legalnie, które dorabiają sobie u innych pracodawców,
• emeryci i renciści,
• uczniowie i studenci,
• imigranci.

Praca na czarno jest pracą, gdy między przedsiębiorcą a zatrudnioną osobą nie dochodzi do zawiązania jakiejkolwiek umowy tj. umowy o pracę, zlecenie, o dzieło czy jakiejkolwiek innej formy współpracy. Pracownik zazwyczaj dostaje swoje wynagrodzenie, natomiast nie jest uprawniony do żadnych świadczeń, a także nie jest ubezpieczony przez swojego pracodawcę.

Często na zatrudnienie na czarno decydują się osoby, które są długotrwale bezrobotne. Motywacją podjęcia takiej pracy jest przede wszystkim obawa przed biedą i niskim komfortem życia. Najczęściej jednak obserwuje się zatrudnienie na czarno u osób o niskich kwalifikacjach.

Praca na czarno - jak udowodnić?

Pracę na tak zwanym szarym rynku można udowodnić. Wystarczy złożyć skargę w PIP. Państwowa Inspekcja Pracy w imieniu pracownika rozpoczyna ustalanie uchybień powstałych w stosunku pracy. Nawet jeżeli byłeś zatrudniony na czarno, a Twój pracodawca nie wypłaca Ci pensji możesz wnieść pozew do sądu. Musisz jednak udowodnić, że wykonywałeś pracę u swojego pracodawcy. Dowodem w takiej sprawie mogą być smsy, połączenia z pracodawcą, zdjęcia i zeznania świadków.

Pracę na czarno można zgłosić do PIP, czyli do Państwowej Inspekcji Pracy. Po zgłoszeniu zostanie przeprowadzona kontrola. Jeżeli zostaną znalezione wkroczenia na tle stosunku pracy zostanie powiadomiony Urząd Kontroli Skarbowej. Skargę możemy złożyć na różne sposoby - pocztą e-mail, ustnie lub w formie protokołu. Podczas zgłaszania uchybień nie musisz ujawniać powodu przesłanek do wykonania kontroli.

Podczas badania uchybień dotyczących zatrudnienia musimy wiedzieć, jaki rodzaj umowy powinien zostać opisany.

Czytaj więcej artykułów z kategotii "Praca".

Praca na czarno - konsekwencje dla pracownika

Praca na czarno ma wiele konsekwencji dla pracowników m.in:

• brak opłacanych składek ZUS - przy zatrudnieni w oparciu o umowę pracodawca ma obowiązek w ciągu 7 dni zgłosić do urzędu zatrudnienie nowej osoby i rozpocząć opłacanie składek w tym chorobowej, wypadkowej i zdrowotnej. Przy rozpoczynaniu pracy bez umowy, czyli na czarno żadne składki do ZUS nie są opłacalne. W praktyce oznacza to, że nie są odkładane pieniądze na emeryturę i taka osoba nie ma prawa do opieki zdrowotnej (chyba, że będzie ubezpieczony, gdzie indziej np. w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna).
• Jeżeli sprawa pracy na czarno zostanie zgłoszona do PIP, a pracownik będzie w czasie trwania stosunku pracy zarejestrowany, jako osoba bezrobotna musi się liczyć z karą pieniężną. Kwota grzywny zaczyna się od 500 zł w górę. Jeżeli jednak pracownik nie pozostaje zarejestrowany w urzędzie pracy - nie ponosi żadnych konsekwencji z PIP, ponieważ obowiązkiem pracodawcy, a nie pracownika jest podpisanie umowy.
• Sprawa pracy na czarno bardzo się komplikuje w momencie wypadku w miejscu zatrudnienia. W standardowej sytuacji, gdy mamy podpisana umowę, jesteśmy ubezpieczeni od nieszczęśliwych wypadków w miejscu pracy i dostajemy odszkodowanie. Sytuacja wypadkowa jest dokładnie opisana w sporządzonym protokole powypadkowym. Przy zatrudnieniu na czarno przedsiębiorca może odmówić sporządzenia takiego protokołu, ponieważ w takiej sytuacji wyjdzie na jaw nielegalne zatrudnienie. Pracownicy zatrudnieni bez umowy mogą starać się o podobną pomoc na własna rękę, czyli o zasiłek wypadkowy z ZUS. Jest to jednak dużo bardziej czasochłonne i takiej osobie będzie przyznane mniej pieniędzy z tytułu nieszczęśliwego wypadku.
• Nie masz gwarancji pracy - pracując na czarno pracodawca z dnia na dzień może Ci powiedzieć, żebyś nie przychodził do pracy. Nie obowiązuje go żadne wypowiedzenie. Nie macie podpisanych żadnych praw i obowiązków wobec siebie.
• Nie masz pewności, że Twój pracodawca wypłaci Twoje wynagrodzenie. Może w każdej chwili powiedzieć Ci, że nie ma dla Ciebie pieniędzy, a Ty teoretycznie nie masz żadnych dowodów, aby udowodnić, że pozostajecie w stosunku pracy.

Praca na czarno - kary dla pracodawcy

Jednym ze sposobów walczeniem z zatrudnieniem w szarej strefie są kary nakładane przez PIP. W przypadku zgłoszenia takiej sytuacji do PIP pracodawca zostanie obciążony grzywną. Przy wykryciu jakichkolwiek nieprawidłowości przy zatrudnieniu Inspektor z Państwowej inspekcji pracy może nałożyć na przedsiębiorcę kary w wysokości od 2000 zł. Jeżeli jednak sytuacja będzie się powtarzać grzywna wzrasta do 5000 zł. Kolejną karę pieniężną za zatrudnienie pracowników na czarno może nałożyć ZUS - ten mandat też wynosi około 5000 zł. Oprócz kar pieniężnych sprawa może zostać skierowana do sądu, gdzie przedsiębiorca może dostać kolejną grzywnę.

W ubiegłych latach kary dla pracodawców za zatrudnienie swoich pracowników na czarno wyglądało następująco:

• kara w wysokości 2000 zł za brak umowy pomiędzy przedsiębiorcą a osobą zatrudnioną,
• kara w wysokości 5000 zł za kolejne takie wykroczenie,
• gdy Inspektor zdecyduje się wysłać sprawę do sądu przedsiębiorca musi liczyć się ze znacznie wyższą karą. Taka grzywna rozpoczyna się od tysiąca, a kończy na trzydziestu tysięcy złotych,
• kara w wysokości 5000 zł za nieopłacanie składek za zatrudnionego pracownika,
• mandat od 3000 zł do 5000 zł za niezgłaszanie informacji zgodnie z prawdą. Ma to miejsce, gdy np. pracownik jest zarejestrowany na najniższą krajową, a w rzeczywistości zarabia więcej,
• jeżeli przedsiębiorca zostanie uznany za winnego przestępstwa na tle podatkowym może dostać karę w wysokości 720 stawek dziennych lub nawet dostać karę pozbawienia wolności.

Praca na czarno-  jak odzyskać pieniądze?

Istnieją sytuację, gdy decydujemy się na pracę na czarno, a w pewnym momencie nasz pracodawca nie chce wypłacić wynagrodzenia. Co można wtedy zrobić, skoro nie mamy podpisanej umowy? Czy w takiej sytuacji możemy domagać się swoich praw? Oczywiście, że tak. Najpierw jednak, przed odzyskaniem pieniędzy musi zostać ustalony stosunek pracy. Ustala się go na podstawie powództwa postępowania cywilnego. Powództwo do sądu można złożyć osobiście lub zrobi to za nas Państwowa Inspekcja Pracy (po wcześniejszym zgłoszeniu uchybień). Bardzo ważne są wtedy jakiekolwiek dowody, np. zdjęcia, telefony, smsy. Po ustaleniu stosunku pracy można ubiegać się o wypłatę zaległego wynagrodzenia.

• Szukasz pracy? Dowiedz się jak wygląda rynek pracy w Polsce.

Praca na czarno - czy się opłaca?

Wydaje nam się, że wszyscy będziemy zgodni co do tego, że praca na czarno się nie opłaca. Jest jednak często praktykowana przez pracodawców, ponieważ jest to jeden ze sposobów na obniżenie kosztów prowadzenia działalności, a tym samym zatrudnienia pracowników. Pracodawcy decydujący się zatrudnić pracowników na czarno ponoszą tylko koszty związane z jego rzeczywistym wynagrodzeniem. Sprawa jednak nie wygląda kolorowo w momencie, gdy taki pracodawca zostanie zgłoszony do PIP. Konsekwencje, z jakimi może się spotkać mogą być bardzo kosztowne. Praca bez umowy nie opłaca się również pracownikom. Chociaż początkowo może to się wydawać atrakcyjna forma współpracy. Pracodawcy często oferuje swoim pracownikom nieco wyższe wynagrodzenie w ramach pracy na czarno. Dostając taką propozycję musimy jednak pamiętać, że nie mamy podpisanej żadnej umowy. Taki pracodawca może zwyczajnie nie wypłacać żadnej pensji za wykonaną pracę, a my nie mamy wtedy stosownych dokumentów na udowodnienie współpracy. Ponadto decydując się na pracę na czarno nie jesteśmy objęci żadnymi składkami - tj. zdrowotnymi, społecznymi, emerytalnymi, a także możemy mieć problemy przy zaciąganiu zobowiązań bankowych. W ogólnym rozliczeniu praca na tak zwanym szarym rynku nie opłaca się nikomu. Zwłaszcza pracownikom, jeżeli jednak kusi Cię większa pensja podczas pracy na czarno, zachęcamy do podjęcia pracy na podstawie jakiejkolwiek umowy i zapoznanie się  z ofertą firmy Szybka Gotówka.

Weź pożyczkę