Nadwyżka

Nadwyżka – pojęcie z dziedziny ekonomii, odnoszące się do sytuacji dobra lub usługi na rynku. Z nadwyżką mamy do czynienia, jeśli aktualnie obowiązujące ceny rynkowe są inne od cen równowagi (czyli cen, jakie występują w sytuacji, w której popyt dóbr lub usług jest równy ich podaży).

Pojęcie nadwyżki najczęściej stosowane jest kontekście nadwyżki popytu i nadwyżki podaży.

Nadwyżka popytu

O nadwyżce popytu mówimy, gdy aktualnie obowiązująca cena rynkowa danego dobra lub usługi jest mniejsza od ceny równowagi. W takim przypadku mamy do czynienia z niedoborem danego dobra lub usługi, co oznacza, że więcej osób chce dany towar/usługę nabyć, niż go sprzedać po danej cenie (niższej od ceny równowagi). W takiej sytuacji popyt jest większy od podaży, czyli następuje nadwyżka popytu. 

Nadwyżka popytu prowadzi do wzrostu konkurencji wśród nabywców dóbr czy usług, co skutkuje wzrostem ich cen. Jednak wraz ze wzrostem cen za dane dobra czy usługi, maleje na nie popyt, czyli coraz mniej osób jest zainteresowanych zakupem danego dobra czy usługi w danej cenie, ale zaczyna wzrastać podaż, gdyż producenci dóbr i dostawcy usług są chcą sprzedawać je po wyższej cenie.

Nadwyżka podaży

Z nadwyżką podaży mamy do czynienia w sytuacji, w której aktualnie obowiązująca cena rynkowa danego dobra lub usługi jest wyższa od ceny równowagi. Wówczas dochodzi do nadwyżki dobra lub usługi, co oznacza, że więcej osób chce dany towar lub usługę sprzedać, nić go kupić po danej cenie (która jest wyższa od ceny równowagi). W takim przypadku podaż jest większa od popytu, czyli następuje nadwyżka podaży.

Nadwyżka podaży prowadzi do zwiększenia się konkurencji wśród sprzedawców dóbr i usług, co skutkuje spadkiem cen. Wraz z obniżaniem się cen za dane dobro czy usługę, rośnie na nie popyt, gdyż coraz więcej osób zainteresowanych jest ich zakupem w danej cenie. Z drugiej strony dochodzi do ograniczenie podaży danego dobra czy usługi, gdyż sprzedawcy nie są zainteresowani zbywaniem ich po niższej cenie.

Dynamika zmian cen, towarzysząca nadwyżce podaży i popytu powoduje, że jej wartość dąży właśnie do ceny równowagi. Z tego względu w przypadku gospodarki wolnorynkowej stany nierównowagi są krótkotrwałe.