Na czym polegają autorskie prawa majątkowe?

Zacznijmy od tego, że prawa autorskie mogą przysługiwać nawet Tobie. Prawa te dotyczą, każdej osoby, która jest twórcą. Każdy utwór, który ma indywidualny charakter, podlega pod autorskie prawa majątkowe i osobiste. W Polsce mamy rozróżnienie na dwa prawa autorskie tj. osobiste i majątkowe. Każde z nich działa oddzielenie od siebie, jednak są ze sobą powiązane. Każde z nich ma swoje własne regulacje w ustawach. My dzisiaj przyjrzymy się, na czym polegają autorskie prawa majątkowe.

Czym są autorskie prawa majątkowe?

Autorskie prawa majątkowe mają charakter majątkowy. Dotyczą wszystkich utworów, które mają swój indywidualny charakter, a autor na ich podstawie otrzymuje korzyści. Dzieło może być sporządzone w jakiejkolwiek postaci. Prawo to zostało przygotowane na podstawie prawa własności. Inaczej mówiąc - prawa autorskie majątkowe są bezwzględne i tylko twórca może korzystać ze swojego dzieła i go rozprzestrzeniać, chyba że prawa autorskie zostaną przeniesione na inną osobę. Należy jednak pamiętać, że autorskie prawa majątkowe są ograniczone w czasie. Pozostałe osoby, które chciałyby skorzystać z tego dzieła muszą otrzymać zgodę samego autora. Obowiązek przestrzegania tej ustawy spoczywa na wszystkich. Istnieją jednak pewne wyjątki. Niektóre dzieła i wytwory nie wymagają zgody autora na ich dalsze wykorzystywanie:

• tutaj na pierwszym miejscu wyróżnimy wszystkie utwory,które są dozwolone do użytku,
• na drugim miejscu mamy cytaty. Jeżeli chcemy zacytować fragment utworu, nie potrzebujemy do tego zgody autora,
• autorskie prawa majątkowe nie obowiązują także, gdy wymienione prawa już wygasły. Musimy jednak pamiętać, że nawet jeżeli prawo autorskie wygasło my i tak jesteśmy zobowiązani każdorazowo wymienić dane personalne twórcy oraz pochodzenie utworu.

Tak jak wspomnieliśmy, autorskie prawa majątkowe są podobne do praw własności. Mają jeszcze jedną ważną różnicę. Możemy się pozbyć autorskich praw majątkowych. Taki zapis musi jednak znaleźć się w umowie z nabywcą, czyli z osobą, która chce wykorzystywać dzieło i uzyskać do niego prawa autorskie. Rozmawiając o prawach autorskich, musimy wiedzieć, że do puszczenia muzyki w radiu potrzebujemy zgody autora tego utworu, jednak do stworzenia kopii odcinka serialu dla rodziny czy znajomych nie potrzebujemy zgody twórcy. Inaczej by to wyglądało, gdybyśmy chcieli rozpowszechniać naszą kopię w celach majątkowych.

Rodzaje praw autorskich

Prawa autorskie dzielimy na dwa rodzaje tj.:

• osobiste,
• majątkowe.

W związku z tym, że wyżej zostały omówione prawa autorskie majątkowe, teraz pokrótce przyjrzymy się, na czym polegają autorskie prawa osobiste.

Autorskie prawa osobiste polegają m.in. głównie na:

• więzi autora z jego dziełem,
• uznaniu autorstwa utworu,
• podpisywaniu dzieła własnym imieniem i nazwiskiem, pseudonimem lub pozostawienie utworu anonimowego,
• zakazie zmiany treści i formy dzieła przez osoby trzecie,
• nadzorowaniu wykorzystywaniu swojego utworu.

Prawa autorskie osobiste nie mogą zostać przeniesione ani sprzedane osobom trzecim. 

Prawo autorskie w Polsce

Mało osób może sobie zdawać z tego sprawę, ale ustawa o prawie autorskim w Polsce została przyjęta dopiero w 1994 roku. Ustawa ta odpowiada za wszystkie regulacje między twórcą a nabywcą dzieła. Określa także dokładną definicję prawa autorskiego i jego podział. W ustawie znajdziemy również szczegóły dotyczące czasu trwania praw autorskich oraz informacje o ograniczeniach. W Polsce istnieją dokumenty, które nie są objęte prawem autorskim tj.:

• wszelkie akty prawne,
• projekty i dokumenty urzędowe,
• opisy patentowe i ochronne,
• krótkie informacje prasowe.

Ochrona autorskich praw majątkowych

Najpierw wyjaśnijmy jedną kwestię. Samo korzystanie z utworu nie jest dla nikogo problemem. Możemy obejrzeć film bez żadnych przeszkód. Problemy powstają wtedy, gdy chcemy ten film rozpowszechniać lub modyfikować. Właśnie wtedy mamy do czynienia z prawami autorskimi. Niektóre działania związane z np. z tłumaczeniem artykułu i wykorzystanie go w innym języku mogą wymagać zgody autora. Prawa autorskie dają możliwość kontrolowania nad korzystaniem z utworu. Musimy jednak pamiętać, że prawa autorskie nie zawsze są powiązane z jego twórcą. Dobra wiadomość jest taka, że nie musimy spełniać żadnych dodatkowych wymagań, aby utwór był objęty taką ochroną. Dzieje się to automatycznie. Dzieło podlega prawom autorskim, nawet gdy nie zostało jeszcze ukończone. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego utwór staje się objęty prawem autorskim od pierwszego momentu, gdy przybierze swoją pierwszą formę. Może to być nawet wyrecytowanie wiersza. Jeżeli kiedykolwiek, ktoś naruszy dzieło autora może on ubiegać się o:

• cofnięcie naruszenia dzieła,
• naprawienie skutków tego naruszenia,
• naprawienie wyrządzonej krzywdy - może to się odbywać na zasadach ogólnych lub pieniężnych,
• oświadczenie w mediach na temat naruszonych praw,
• zapłaty konkretnej sumy do fundacji - Fundusz Promocji Twórczości.

Dodatkowo sąd może nałożyć dodatkowe sankcje np. usunięcie wszystkich utworów, które zostały stworzone poprzez naruszenie praw autorskich. Warto pamiętać, że w szczególnych przypadkach sąd może nałożyć na osobę skazaną grzywnę lub karę więzienia do lat 5. Jak widzisz, ochrona praw autorskich w Polsce jest dosyć restrykcyjna. 

Prawo dotyczące ochrony praw autorskich dotyczy głównie twórców. Inne prawa  mają nabywcy, czyli osoby, które kupiły dane dzieło lub osoby, które je odziedziczyły. Czasami prawa autorskie może mieć nasz pracodawca. Niektórzy twórcy sprzedają swoje utwory na zasadach licencji. Licencja jest poparta wcześniej spisaną umową dotyczącą przeniesienia praw autorskich.

Czas trwania praw autorskich

Jak już wspomnieliśmy, prawa autorskie majątkowe nie trwają wiecznie, są one ograniczone. Nie możemy tego czasu zmienić. Nie podlegają one, ani wydłużeniu, ani skróceniu. Czas trwania tych praw kończy się po upływie 70 lat od:

• śmierci autora, jeżeli utwór miał kilku autorów - siedemdziesiąt lat liczymy od śmierci ostatniego współautora.
• od daty pierwszego udostępnienia dzieła publiczności. Rozpowszechnienie musi się odbyć za zgodą autora lub wszystkich współautorów. Nie dotyczy to utworów, które nie posiadają autora lub jest to niejasne.
• od daty jego powstania - jeżeli dzieło nie zostało udostępnione publiczności.
• jeżeli mamy do czynienia z utworem, który posiada dźwięk i wizualizacje to okres trwania praw autorskich liczymy od śmierci ostatniej osoby spośród: reżysera, osoby, która napisała scenariusz, autora tekstów i dialogów, kompozytora muzyki.

Musimy jednak pamiętać, że jeżeli dzieło zostało udostępnione publiczności w kilku częściach, bieg ustania praw majątkowych liczymy poszczególnie dla każdego z odcinków.

Czytaj również: Prawo spadkowe 2022 — nowe prawo spadkowe. Dowiedz się, kto dziedziczy długi po zmarłym?

Prawa autorskie osobiste i majątkowe - przykłady i różnice

Różnice i przykłady między prawem autorskim osobistym i majątkowym przedstawimy w tabeli:

Prawa autorskie majątkowe - co nam zapewniają?

Prawa autorskie majątkowe mają kilka funkcji:

• zapewniają gwarancję odpowiedniej zapłaty za twórczą pracę autora,
• zapewnia ochronę przy korzystaniu ze swojej twórczości,
• chronią przed bezprawnym wykorzystywaniem dzieła. Jeżeli jesteś twórcą i masz problem z egzekwowaniem własnych praw majątkowych, zawsze warto się o nie ubiegać. Każdy autor powinien dbać o swoją twórczość. Sytuacje w życiu są różne. Czasami trzeba o własne prawa majątkowe ubiegać się  na drodze sądowej. Jak wiemy, rozprawy sądowe są obciążone kosztami. Jeżeli potrzebujesz pomocy finansowej w tym zakresie, aby ubiegać się o własne prawa - zachęcamy do zapoznania się z ofertą Szybka Gotówka.

Weź pożyczkę